Εορτάζομεν λοιπόν κατά το Μ. Σάββατον την ταφήν του Σώματος του Κυρίου και την κάθοδον της Ψυχής Αυτού, ηνωμένης με την Θεότητα, εις τα βασίλεια του άδου διά να κηρύξη την λύτρωσιν εις τας εκεί κρατουμένας ψυχάς.
Κατά την Ακολουθίαν της ημέρας αυτής ψάλλονται εις τρεις στάσεις (δηλαδή τμήματα, μέρη), τα λεγόμενα «Εγκώμια», μικρά τροπάρια, λίαν αγαπητά εις τον λαόν. Τα «Εγκώμια» αυτά είναι αγνώστου ποιητού σύνθεσις, έχουν δε πολλάς παραλλαγάς. Μετά τα «Εγκώμια» ψάλλονται τα ευλογητάρια και στιχηρά των αίνων, καθώς και η Δοξολογία. Μετά την Δοξολογίαν, γίνεται η έξοδος και περιφορά του φέροντος τον «Επιτάφιον» ιερού κουβουκλίου, κατά την οποίαν ψάλλεται το εξής τροπάριον:
«Τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν τω του Σωτήρος θανάτω, ο Ιωσήφ θεασάμενος, προσήλθε τω Πιλάτω και καθικετεύει λέγων. δος μοι τούτον τον ξένον, τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα εν κόσμω. δος μοι τούτον τον ξένον, ον ομόφυλοι μισούντες θανατούσιν ως ξένον. δος μοι τούτον τον ξένον, ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου το ξένον. δος μοι τούτον τον ξένον, όστις οίδεν ξενίζειν τους πτωχούς τε και ξένους. δος μοι τούτον τον ξένον, ον Εβραίοι τώ φθόνω άπεξένωσαν κόσμω. δος μοι τούτον τον ξένον, ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλήν που κλίναι. δος μοι τούτον τον ξένον, ον η Μήτηρ καθορώσα νεκρωθέντα εβόα. Ω Υιέ και Θεέ μου, ει και τα σπλάγχνα τιτρώσκομαι, και καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορώσα, αλλά τη ση αναστάσει θαρρούσα μεγαλύνω. Και τούτοις τοίνυν τοις λόγοις δυσωπών τον Πιλάτον ο ευσχήμων λαμβάνει του Σωτήρος το σώμα, ο και φόβω εν σινδόνι ενειλήσας και σμύρνη, κατέθετο εν τάφω τον παρέχοντα πάσι ζωήν αιώνιον και το μέγα έλεος».
- Δηλαδή: Ο Ιωσήφ, όταν (έκπληκτος) παρετήρησεν, ότι ο ήλιος έκρυψε τας ακτίνας του και το παραπέτασμα του Ναού (που εχώριζε τα άγια από τα άγια των αγίων), εσχίσθη εξ αιτίας του θανάτου του Σωτήρος, προσήλθεν εις τον Πιλάτον και τον θερμοπαρακαλεί με αυτά τα λόγια: Δώσε εις εμέ Αυτόν τον ξένον, ο Οποίος, από της βρεφικής Του ηλικίας, ως ξένος που ήτο, έζη εν τω κόσμω ωσάν πρόσφυξ και περιπλανώμενος. Δώσε εις εμέ Αυτόν τον ξένον, του Οποίου ο παράδοξος θάνατος μου δημιουργεί έκπληξιν. Δώσε εις εμέ Αυτόν τον ξένον, ο Οποίος γνωρίζει να υπηρετή και να περιποιήται τους πτωχούς και τους ξένους. Δώσε εις εμέ Αυτόν τον ξένον, τον Οποίον οι Εβραίοι ένεκα φθόνου (εθανάτωσαν και τοιουτοτρόπως) απεξένωσαν από τον κόσμον. Δώσε εις εμέ Αυτόν τον ξένον, του Οποίου η Μήτηρ έλεγε μεγαλοφώνως, όταν Τον είδε νεκρόν: Ω Υιέ και Θεέ μου, αν και ο πόνος μου πληγώνει τα σπλάγχνα και μου κατακόπτει την καρδίαν επειδή Σε βλέπω νεκρόν, αλλ' όμως, πιστεύουσα εις την Ανάστασίν Σου και αντλούσα θάρρος εξ' αυτής, Σε δοξάζω με μεγάλην δόξαν. Και με αυτούς τους λόγους θερμώς παρακαλών τον Πιλάτον ο διακεκριμένος (λόγω της κοινωνικής του θέσεως) Ιωσήφ λαμβάνει (με την άδειάν του) το Σώμα του Σωτήρος, το οποίον, αφού με σεβασμόν και ευλάβειαν περιετύλιξε με σινδόνα και ήλειψε με αρώματα, ετοποθέτησεν εις τάφον. ετοποθέτησε σωματικώς εις τάφον (ως νεκρόν) Αυτόν, που δίδει εις όλους αιώνιον ζωήν και άπειρον έλεος.
Πάντα τα ανωτέρω αποτελούν, ως είπομεν, τον Όρθρον του Μ. Σαββάτου και ψάλλονται κατά την εσπέραν της Μ. Παρασκευής. Κατ' αυτήν δε την ημέραν του Μ. Σαββάτου τελείται ο Εσπερινός του Πάσχα, συνυφασμένος μετά της θ. Λειτουργίας του Μ. Βασιλείου. Η Ακολουθία έχει αναστάσιμον και πανηγυρικόν χαρακτήρα, διότι είναι, ως ελέγχθη, Εσπερινός της μεγάλης και κοσμοσωτηρίου εορτής του Πάσχα και αποτελεί εισαγωγήν εις αυτήν. Ο λαός ονομάζει αυτήν «πρώτην Ανάστασιν». Ωραιότατον είναι το εις θέσιν Χερουβικού ύμνου ψαλλόμενον τροπάριον:
«Σιγησάτω πάσα σάρξ βροτεία και στήτω μετά φόβου και τρόμου και μηδέν γήϊνον εν εαυτή λογιζέσθω. ο γάρ Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων προσέρχεται σφαγιασθήναι και δοθήναι εις βρώσιν τοις πιστοίς. Προηγούνται δε τούτου οι χοροί των αγγέλων μετά πάσης αρχής και εξουσίας, τα πολυόμματα Χερουβείμ και τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, τας όψεις καλύπτοντα και βοώντα τον ύμνον. Αλληλούϊα, αλληλούϊα, αλληλούϊα».
- Δηλαδή: Ας σιγήση πάσα θνητή ύπαρξις και ας σταθή με φόβον και τρόμον και τίποτε γήϊνον ας μη σκέφτεται μέσα της. Διότι ο Βασιλεύς των βασιλέων και Κύριος των κυριάρχων, προσέρχεται να σφαγιασθή και να δοθή εις τους πιστούς ως τροφή (διά του Μυστηρίου της θ. Ευχαριστίας). Προηγούνται δε Αυτού, ως προπομποί, τα πλήθη των Αγγέλων μαζί με όλας τας Αρχάς και Εξουσίας (που και αυταί είναι Αγγελικά τάγματα), προηγούνται τα έχοντα πολλούς οφθαλμούς Χερουβείμ και τα έχοντα εξ πτέρυγας Σεραφείμ, καλύπτοντα (με τας πτέρυγάς των) τα πρόσωπα (από σεβασμόν και δέος) και ψάλλοντα με ισχυράν φωνήν τον ύμνον: Αλληλούϊα (που σημαίνει αινείτε τον Θεόν), αλληλούϊα, αλληλούϊα.
Η Ακολουθία αύτη σήμερον τελείται, όχι κατά τας εσπερινάς, αλλά κατά τας πρωϊνάς ώρας του Μ. Σαββάτου.
Εδώ τελειώνει η περίοδος του Τριωδίου. Από την ημέραν της αγίας Κυριακής του Πάσχα αρχίζει άλλη περίοδος του Εκκλησιαστικού Έτους, η περίοδος του Πεντηκοσταρίου. Δι' αυτήν όμως την περίοδον θα ομιλήσωμεν άλλοτε, αν ο Κύριος επιτρέψη.
Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού Δανιήλ, «Ημεροδρόμιον της Μεγάλης Εβδομάδος», εκδ. Επτάλοφος, Καισαριανή, 2022, σ. 43-47
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου